Palenie a układ krążenia – jak nikotyna wpływa na żylaki?

Palenie tytoniu jest jednym z głównych czynników ryzyka schorzeń układu krążenia. Wynika to z faktu, że związki chemiczne zawarte w dymie papierosowym mają szkodliwy wpływ na serce i naczynia krwionośne, przyczyniając się do powstawania wielu chorób, w tym żylaków nóg. Jak nikotyna i inne składniki dymu tytoniowego wpływają na rozwój choroby żylakowej?

Jaki jest wpływ nikotyny na układ krążenia?

Nikotyna, główny składnik dymu tytoniowego, działa bezpośrednio na układ sercowo-naczyniowy, co wielokrotnie potwierdziły badania naukowe.

Ten związek powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia krwi i pojawienia się większego obciążenia serca. Dodatkowo nikotyna sprzyja nadmiernej agregacji, czyli gromadzeniu się płytek krwi, co zwiększa ryzyko zakrzepicy.

Wpływ nikotyny na układ krążenia odbywa się poprzez:
• Zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego – nikotyna stymuluje układ współczulny, powodując skurcz naczyń krwionośnych i podnosząc ciśnienie krwi.
• Uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych – przewlekłe palenie papierosów prowadzi do uszkodzenia komórek śródbłonka, co sprzyja rozwojowi miażdżycy i zakrzepicy.
• Zaburzenia w gospodarce lipidowej – palenie przyczynia się do obniżenia poziomu „dobrego” cholesterolu HDL i podwyższenia poziomu „złego” cholesterolu LDL, co sprzyja rozwojowi chorób naczyniowych.
• Podwyższone ryzyko choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu – nikotyna i inne substancje zawarte w dymie papierosowym zwiększają ryzyko powstawania blaszek miażdżycowych i ich odsklepiania się od naczyń, co może prowadzić do zawału serca lub udaru.

Nikotyna a rozwój żylaków – jak sprzyja ich powstawaniu?

Żylakami kończyn dolnych nazywa się widoczne na nogach zmiany w postaci sinawych, poskręcanych żył, które uwypuklone są pod skórą. Towarzyszą im również inne objawy wskazujące na przewlekłą niewydolność żylną, takie jak uczucie ciężkości nóg, obrzęki, skurcze mięśniowe, swędzenie skóry czy bóle.

Żylaki powstają w wyniku nieprawidłowego funkcjonowania zastawek żylnych, co prowadzi do zastoju krwi w żyłach kończyn dolnych. Jako że nikotyna z papierosów jest jednym za składników odpowiadających za pogorszenie kondycji układu krążeniowego, również jest ona powiązana z rozwojem tych zmian żylnych.

Nikotyna sprzyja powstawaniu żylaków kończyn dolnych poprzez:
• Osłabienie ścian naczyń krwionośnych – składniki dymu tytoniowego zmniejszają elastyczność naczyń i sprzyjają uszkodzeniu śródbłonka naczyniowego.
• Zwiększenie lepkości krwi – co utrudnia jej swobodny przepływ, zwiększając ryzyko zastoju i powstawania zakrzepów.
• Zmniejszenie efektywności mikrokrążenia – prowadzi do niedotlenienia tkanek i wolniejszej regeneracji uszkodzeń naczyń krwionośnych.
• Podwyższenie ciśnienia tętniczego – zwiększa obciążenie układu krążenia, w tym ścian naczyń krwionośnych.

Nikotyna a leczenie żylaków – czy ma na to wpływ?

Warto wskazać, że osoby palące mają nie tylko większe ryzyko tworzenia się żylaków kończyn dolnych, ale też znacznie mniejsze szanse na skuteczne leczenie żylaków. Nikotyna redukuje efektywność zabiegów, takich jak skleroterapia czy laserowe usuwanie żylaków, ponieważ negatywnie wpływa na procesy gojenia i regeneracji tkanek.

Osoby cierpiące na niewydolność żylną powinny zatem unikać nikotyny, aby poprawić stan swoich naczyń krwionośnych i zminimalizować ryzyko powikłań.

Rola wyrobów uciskowych w profilaktyce i leczeniu żylaków

W przypadku osób narażonych na przewlekłą niewydolność żylną – ogromne znaczenie ma odpowiednia profilaktyka. Jednym z najczęściej zalecanych rozwiązań są wyroby uciskowe, takie jak rajstopy, podkolanówki czy pończochy przeciwżylakowe.

Wyroby te działają poprzez stopniowy ucisk, najsilniejszy w okolicach kostek, który zmniejsza się ku górze nogi. Taki ucisk wspomaga powrót żylny, poprawia krążenie krwi w kończynach dolnych i ogranicza ryzyko zastoju krwi w żyłach – jednego z kluczowych czynników powstawania żylaków. Noszenie wyrobów uciskowych może znacząco zmniejszyć uczucie ciężkości nóg, obrzęki oraz ból, a także zapobiec dalszemu pogłębianiu się zmian żylnych.

Kompresjoterapia powinna być dobrana indywidualnie – z uwzględnieniem stopnia zaawansowania choroby oraz siły ucisku. Dlatego należy skonsultować się ze specjalistą, który pomoże w doborze odpowiednich wyrobów uciskowych.

Źródła:
Palenie papierosów a ryzyko nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia. Przegląd literatury i badań klinicznych, Surma, Stanisław, Krzysztof Narkiewicz, Heart & Vascular Diseases/Choroby Serca & Naczyn 19.3 (2022).
Criqui, Michael H., and Victor Aboyans, Epidemiology of peripheral artery disease, Circulation research 116.9 (2015): 1509-1526.