Jak często powinno się wykonywać badania przesiewowe?

Badania przesiewowe to kluczowy element profilaktyki zdrowotnej, umożliwiający wczesne wykrycie wielu chorób, w tym nowotworów, schorzeń sercowo-naczyniowych czy cukrzycy. Jak często należy je prowadzić? Oto kalendarz badań przesiewowych, o którym warto pamiętać!

Badania przesiewowe – kiedy są konieczne?

Profilaktyczne badania przesiewowe przeznaczone są dla tych osób, które nie mają widocznych objawów chorób. Ich głównym zadaniem jest wczesne wykrycie schorzeń i zapobieganie ich poważnym skutkom w przyszłości. Ponadto zwiększają one szansę na pełne wyleczenie.

Częstotliwość ich wykonywania zależy od wieku, płci, historii zdrowotnej oraz czynników ryzyka charakterystycznych dla danej osoby. Poniżej przedstawiamy zalecenia dotyczące podstawowych badań przesiewowych dla osób dorosłych.

Ogólne badania profilaktyczne

• Morfologia krwi, poziom glukozy, profil lipidowy – co 1-3 lata, częściej w przypadku czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie, otyłość czy cukrzyca.
• Pomiar ciśnienia tętniczego – przynajmniej 1 raz w roku, a u osób z nadciśnieniem częściej.
• Badanie ogólne moczu – co 1-3 lata lub częściej, jeśli występują objawy sugerujące choroby nerek i układu moczowego.
• Badanie wątroby (ALT, AST, bilirubina) – zalecane zwłaszcza u osób nadużywających alkoholu lub z ryzykiem chorób wątroby.
• EKG – co kilka lat po ukończeniu 40. roku życia lub wcześniej, jeśli istnieją czynniki ryzyka chorób serca.

Badania przesiewowe w kierunku nowotworów

• USG jamy brzusznej – dla osób po 40. roku życia, szczególnie przy podejrzeniu chorób nerek, wątroby, jelit czy trzustki.
• Kolonoskopia – profilaktyka raka jelita grubego, osoby po 55. roku życia raz na 10 lat, a przy czynnikach ryzyka częściej.
• Badanie PSA (dla mężczyzn) – po 50. roku życia, szczególnie przy rodzinnej historii raka prostaty.
• Cytologia szyjki macicy (dla kobiet) – stosowana w profilaktyce raka szyjki macicy, kobiety w wieku 25-65 lat co 3 lata, chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Mammografia (dla kobiet) – dzięki niej diagnozowany jest rak piersi, kobiety w wieku 45-75 lat powinny wykonywać badanie co 2 lata, a w przypadku obciążeń rodzinnych częściej.
• RTG klatki piersiowej – rekomendowane u palaczy oraz osób narażonych na kontakt z toksycznymi substancjami.

Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy i chorób metabolicznych

• Pomiar poziomu glukozy na czczo – co 3 lata po 45. roku życia, badanie powinno się prowadzić częściej przy nadwadze, nadciśnieniu lub przy występowaniu cukrzycy w rodzinie.
• Test tolerancji glukozy (OGTT) – profilaktycznie dla osób z grup ryzyka.
• Badanie poziomu insuliny i hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – dla osób z podejrzeniem insulinooporności.

Badania przesiewowe w kierunku chorób sercowo-naczyniowych

• Profil lipidowy (cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy) – powyżej 20. roku życia co 5 lat, a częściej u osób z nadwagą, cukrzycą lub nadciśnieniem.
• Pomiar poziomu homocysteiny – przy podejrzeniu zwiększonego ryzyka miażdżycy.
• USG Doppler naczyń krwionośnych – szczególnie u osób z problemami naczyniowymi lub żylakami.

Badania przesiewowe w kierunku osteoporozy i innych schorzeń układu kostnego

• Densytometria kości (badanie gęstości kości) – kobiety po menopauzie oraz mężczyźni po 65. roku życia.
• Badania poziomu wapnia i witaminy D – szczególnie u kobiet w okresie menopauzy, osób starszych i z problemami z kośćcem.

Pamiętajmy, że regularne badania przesiewowe zwiększają szanse na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie wielu chorób. Warto konsultować się z lekarzem w celu ustalenia optymalnej częstotliwości badań, ponieważ profilaktyka to klucz do długiego i zdrowego życia!